ispy para iphone 6 Plus sms spion iphone 4s spy app für iphone 4s kindersicherung internet kindersicherung für schränke handy orten verloren o2 computer temperatur überwachen chip link spionage iphone spy software ios 7 handy einmalig kindersicherung pc microsoft spionage android app spy location pc überwachung polizei
NASZE KORZENIE: ZHP 1956-1980 - wychowanie polityczne Drukuj

Od redakcji: W ostatnich dniach listopada ubieg³ego roku odby³a siê w Katowicach konferencja historyczna dotycz±ca dziejów harcerstwa na Górnym ¦l±sku. Jej organizatorami byli: Katowicki Oddzia³ Instytutu Pamiêci Narodowej i Biblioteka ¦l±ska, a prelegentami instruktorzy harcerscy kilku pokoleñ, od tych, którzy zaczêli s³u¿bê harcersk± przed 1939 rokiem, przez uczestników obu konspiracji harcerskich (1939-1948), w¶ród których znalaz³ siê Biskup Senior Ignacy Je¿, wiêzieñ obozów koncentracyjnych w Dachau i O¶wiêcimiu oraz Druhna W³adys³awa Sikora z konspiracyjnej dru¿yny „Mury” w obozie Ravensbrück. Chocia¿ mowa by³a o ca³ej historii górno¶l±skiego harcerstwa, nie wolnej od b³êdów i dzia³añ sprzecznych z uznawanym przez nas za oczywiste Prawem, jednak konferencjê zdominowa³a tematyka „harcerstwa niepokornego”. Nie przypadkiem w¶ród prelegentów i organizatorów znalaz³o siê troje przewodnicz±cych KIHAM-ów z Katowic i Gliwic, oraz KIHAM-owiec z Krakowa, harcmistrz Wojciech Hausner. W³a¶nie jego referat, jako najbardziej uniwersalny, odnosz±cy siê do najtrudniejszych lat powojennego ZHP w skali ogólnopolskiej, prezentujemy na ³amach POBUDKI w dziale „Nasze korzenie”.

Imagehm. Wojciech Hausner

Ni¿ej przedstawione uwagi do historii ZHP z lat 1956-1980 s± skupione na jednej z wielu p³aszczyzn funkcjonowania Zwi±zku. Jak nigdy harcerstwo zosta³o naznaczone bardzo wyra¼nym piêtnem „wychowania politycznego" stoj±cego w opozycji do modelu wychowania do s³u¿by Bogu, Polsce i bli¼nim. To tutaj mo¿na poszukiwaæ genezy dzisiejszego stanu harcerstwa.

Image W koñcu lat czterdziestych, po likwidacji odrêbnych organizacji harcerek i organizacji harcerzy, po wprowadzeniu nowych stopni i sprawno¶ci, po krytyce metody skautowej i harcerskiej jako „imperialistyczno-nacjonalistycznego systemu wychowawczego", po wprowadzeniu odznaki harcerskiej w miejsce krzy¿a i lilijki oraz mundurów wzorowanych na pionierskich, w 1950 roku ZHP w³±czono jako Organizacjê Harcersk± (OH) do Zwi±zku M³odzie¿y Polskiej (ZMP) [i]. Tam ju¿ nie by³o miejsca na tradycje, na sztandary, na krzy¿ harcerski. Dla wielu instruktorów otworzy³y siê natomiast bramy wiêzieñ. OH ZMP zaczê³a tworzyæ grunt pod tzw. przechwycenie w latach 1956-1964, które w roku 1981 opisa³ Andrzej Janowski. Pozostawiaj±c na pocz±tku mundury, krzy¿ harcerski, metodê pracy, nazwy stopni, sztandary systematycznie wprowadzano do pracy idee sprzeczne z fundamentami ideowymi harcerstwa i ludzi, którzy b±d¼ nie rozumieli zasad harcerskiego wychowania b±d¼ je znaj±c wykorzystywali dla komunistycznej indoktrynacji. 

To w OH ZMP rodzi³y siê wszystkie pomys³y oparte na przymusie, na masowym cz³onkostwie, na zbiorowym dzia³aniu, na wielkich, propagandowych akcjach.  Po 1953 roku sekretariat KC PZPR zaleci³ nasilenie pracy wychowawczej w szko³ach i dalsz± laicyzacjê. Z przywracaniem pewnych form zewnêtrznych nastêpowa³o jeszcze mocniejsze odchodzenie od tradycji skautowej, od idei harcerskiej. W tym duchu doprowadzono w latach 1955-1956 do pojawienia siê koncepcji budowanych na niektórych elementach metody harcerskiej (systemie zastêpowym, sprawno¶ciach), chocia¿ dzia³acze OH nie byli do tego wcale przekonani wzywaj±c do utrzymania „linii partii" w harcerstwie. We wrze¶niu 1956 roku, po III Plenum ZG ZMP, nast±pi³o usamodzielnienie i przekszta³cenie OH ZMP w Organizacjê Harcersk± Polski Ludowej (OHPL).

I kiedy nadesz³a jesieñ 1956 roku, a w tradycyjnych ¶rodowiskach harcerskich zrodzi³a siê nadzieja reaktywowania ZHP, komuni¶ci przeprowadzaj±c zjazd w £odzi dokonali przekszta³cenia OHPL w ZHP przejmuj±c entuzjazm instruktorów i m³odzie¿y.

Wydarzenia w harcerstwie jakie mia³y miejsce w grudniu 1956 roku nie poddaj± siê jednoznacznym ocenom. Powsta³y wtedy Zwi±zek Harcerstwa Polskiego by³ z jednej strony konsekwencj± lat stalinizmu oraz dzia³alno¶ci OH ZMP i OHPL, a ze strony drugiej - i to w mniejszym stopniu - tradycji i dorobku dawnego ZHP. Dzia³acze OHPL na centralnym szczeblu kontrolowali proces budowania Zwi±zku Harcerstwa Polskiego. O tym, ¿e skutecznie ¶wiadcz± nazwiska cz³onków w³adz OHPL, ludzi którzy do lat siedemdziesi±tych w ró¿nym czasie kierowali ZHP: Zofia Zakrzewska, Wiktoria Dewitz, Jerzy Majka, Jerzy ¯o³nierkiewicz, Stanis³aw Bohdanowicz, W³adys³aw Pancerz, Marek Wardêcki, Jan Kinast, Roman Muranyi. Na przekór tym ludziom np. w Krakowie dokonano reaktywowania dawnego ZHP.

Efektem dzia³añ kadry OHPL, a tak¿e ludzi zwi±zanych z „walterowcami"[ii], m.in. Jacka Kuronia i Stefana Garwackiego, by³o przyjêcie ideowego kierownictwa PZPR i koncepcji pracy w duchu antystalinowskiego socjalizmu. Zepchniêto na margines instruktorów formu³uj±cych postulaty odrodzenia harcerstwa w kszta³cie czerpi±cym z tradycji II Rzeczypospolitej.

Zewnêtrzne owoce zjazdu zosta³y entuzjastycznie przyjête przez spontanicznie powstaj±ce dru¿yny harcerskie. Przecie¿ zaakceptowano ich tradycyjny mundur, symbole, elementy metody i struktury. Dzia³o siê to wszystko pomimo ostrze¿eñ m.in. A. Kamiñskiego, ¿e „trzeba unikaæ wspó³pracy „na niby", nadaj±cej fa³szywe znaczenie tradycyjnym harcerskim symbolom i pojêciom"[iii]. W tej euforii jak gdyby nie zauwa¿ono g³êbokich zmian ideowych.

Realizowany by³ scenariusz rozpisywany w gabinetach sekretarzy KC PZPR. Jeszcze w listopadzie 1956 roku, na naradzie komendantów wojewódzkich OHPL po IV Plenum ZG ZMP, okre¶lono kszta³t ideowy przysz³ej organizacji:

  • ¶wieckiej, nie organizuj±cej ¿ycia religijnego,
  • przygotowuj±cej m³odzie¿ do udzia³u w budowie ustroju socjalistycznego,
  • dzia³aj±cej pod ideowym kierownictwem PZPR [iv].

W tym samym czasie w³adze OHPL zaprosi³y do wspó³pracy programowej „walterowców". Obok OHPL i przedwojennych lewicowych instruktorów (m.in. Jerzego Dargiela, Stanis³awa D±browskiego, Janusza Przedborskiego) wyst±pili oni przeciw „ofensywie prawicy harcerskiej" czyli projektowi reaktywowania ZHP[v].

70 % instruktorów ZHP to byli ludzie wywodz±cy siê z OHPL. Byli to w wiêkszo¶ci zapaleñcy, dla których wcze¶niejsza dzia³alno¶æ w OH ZMP nie by³a drog± do kariery. Przeszli przez wydzia³y harcerskie i redakcje czasopism gdzie uniezale¿nili siê od ZMP przyjmuj±c tradycyjn± metodê harcersk±[vi]. Wybrana Naczelnikiem ZHP Zofia Zakrzewska w notatce z 16 lutego 1957 roku [vii], przekazanej cz³onkom Biura Politycznego KC PZPR, pisa³a, ¿e „obsadzenie w wiêkszo¶ci przez cz³onków partii w³adz wykonawczych (G³ówna Kwatera i Komendy Chor±gwi) umo¿liwia prowadzenie prac organizacyjno programowych i szkolenia kadry zgodnie z lini± wytyczon± przez Zjazd £ódzki". Dla spo³ecznego uwiarygodnienia nowego ZHP zgodzono siê aby A.Kamiñski zosta³ przewodnicz±cym Naczelnej Rady Harcerskiej (NRH)[viii]. W Prezydium NRH Kamiñski kierowa³ zespo³em ludzi, dla których bliska by³a jego wizja harcerstwa. G³ówna Kwatera Harcerstwa (GKH) jako organ wykonawczy sta³a w jaskrawej sprzeczno¶ci wobec Kamiñskiego. Jedyn± osob± w GKH blisk± Kamiñskiemu by³ Józef Grzesiak-Czarny. Sam Grzesiak ocenia³, ¿e G³ównej Kwaterze jest potrzebny „jako ¿yrant, jako z³o konieczne".

Image 

Latem 1957 roku na wielu obozach harcerskich prowadzono tradycyjne formy ¿ycia religijnego - budowano kapliczki i o³tarze, odprawiano polowe msze ¶wiête. We wrze¶niu GKH powo³a³a Komisjê Dyscyplinarn±. Za naruszenie zasady ¶wiecko¶ci kilku instruktorów wykluczono z ZHP [ix].

Fundamenty stanowiska dawnych instruktorów, dobrze t³umaczy fragment listu Antoniego Wasilewskiego do Kamiñskiego z 1 grudnia 1956 roku:

Idea³ wychowania harcerskiego jest idea³em wychowania chrze¶cijañskiego, które na pierwszym miejscu stawia s³u¿bê Bogu, a przez to zobowi±zuje do szukania prawdy, mi³o¶ci bli¼niego, jednoczy w uniwersalizmie, napawa optymizmem. S³u¿ba Bogu - to nie ¶cie¿ka do zakrystii, ale droga do nieskoñczono¶ci. Tej drogi nie wolno zamykaæ ¿adn± barier±[x].

Jako atak ze strony „reakcyjnych grup dawnych instruktorów" przedstawia³a Z. Zakrzewska przyjmowanie m.in. przez dru¿yny krakowskie Przyrzeczenia w tre¶ci sprzed roku 1939, zg³aszanie siê do pracy harcerskiej ksiê¿y, ¶wiêcenie sztandarów, ale tak¿e powrót do tradycyjnej idei i wzorca wychowania harcerskiego. Wzywaj±c do „zaostrzenia linii postêpowania" Z. Zakrzewska - oczekuj±c wyra¼nego wsparcia ze strony BP KC PZPR - zaproponowa³a: konsekwentne przeprowadzenie ¶wiecko¶ci harcerstwa, zapewnienie decyduj±cego g³osu cz³onkom PZPR, usuniêcie czê¶ci dawnych instruktorów, zmiany w komisjach  Naczelnej Rady, zlikwidowanie Krêgów Starszoharcerskich.

Odroczono zwo³anie Walnego Zjazdu. Przesilenie nast±pi³o w kwietniu 1958 roku podczas posiedzenia Naczelnej Rady Harcerskiej. Kamiñski z grup± instruktorów odeszli [xi].

NRH jako podstawê tworzenia programu Zwi±zku przyjê³a tezy marcowej uchwa³y Centralnego Zespo³u Partyjnego, zespo³u dzia³aj±cego poza Statutem ZHP. Zgodnie z ni± harcerstwo to spo³eczny ruch wychowawczy jednocz±cy siê wokó³ idei reprezentowanych przez PZPR i nie posiadaj±cy w³asnej, odrêbnej ideologii. Opowiedziano siê przeciw skostnieniu i przeciw generalnej rewizji metody. Harcerstwo mia³o wychowywaæ w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu bêd±c przeciwnikiem mitu harcerstwa skautowego [xii].

II Zjazd ZHP odby³ siê w dniach 18-21.04.1959 roku. W¶ród 704 delegatów, 335 stanowili nauczyciele. W³adys³aw Gomu³ka, I sekretarz KC PZPR, odnosz±c siê do sporu o tradycjê, ideê i metodê harcersk± mówi³:

ImageI myl± siê g³êboko ci wszyscy, którzy na dzisiejsze zadania harcerstwa chcieliby patrzeæ wczorajszym spojrzeniem. ¯ycie rozwija siê, idzie naprzód. W ¿yciu narodu nie ma i nie mo¿e byæ powrotu do okresu, który min±³ w bezpowrotn± przesz³o¶æ. ¬róde³ inspiracji m³odzieñczych mo¿na dzi¶ szukaæ tylko w ideach socjalizmu.[xiii]

W takim kontek¶cie mo¿na odczytywaæ coraz czêstsze, ilustrowane fotografiami, informacje w „Na prze³aj" (a w latach siedemdziesi±tych w „Motywach") o przystêpowaniu harcerzy do PZPR.        

Konsekwencj± decyzji z lat 1957-1958 w sprawach miejsca religii w systemie edukacji by³a uchwalona 15 lipca 1961 roku ustawa o rozwoju o¶wiaty i wychowania. To tutaj w artykule 2 wyra¼nie stwierdzono, ¿e ca³o¶æ nauczania i wychowania ma charakter ¶wiecki, co czytaj±c ³±cznie z art. 39 okre¶laj±cym nadzór Ministerstwa O¶wiaty nad pozaszkoln± dzia³alno¶ci± o¶wiatow± i wychowawcz± stawia³o pod znakiem zapytania legalno¶æ harcerskiego wychowania religijnego z punktu widzenia w³adz PRL [xiv]. Z kolei S³u¿ba Bezpieczeñstwa okólnikiem MSW z 14 maja 1960 otrzyma³a instrument do ingerencji w charakter i przebieg obozów harcerskich. By³ to tajny dokument dotycz±cy wspó³pracy Wydzia³ów Spraw Wewnêtrznych, MO i SB w czasie akcji letniej, w którym zalecono lokalizacjê form wypoczynku dzieci i m³odzie¿y inspirowanych przez ksiê¿y oraz ich natychmiastowe rozwi±zywanie. Od 1961 roku wojewódzkie komitety PZPR powo³ywa³y zespo³y koordynacyjne z³o¿one z przedstawicieli MO i SB, wydzia³ów spraw wewnêtrznych, urzêdów do spraw wyznañ, wydzia³ów zdrowia WRN, kuratorium, zwi±zków zawodowych i organizacji m³odzie¿owych [xv].

Na III Walnym Zje¼dzie ZHP, który odby³ siê w dn. 3-5.04.1964 roku, dokonano daleko id±cych i g³êbokich zmian ideowych. Nowe Przyrzeczenie Harcerskie zamknê³o trwaj±cy od 1956 roku proces. Wiktoria Dewitz przedstawiaj±c zjazdowi projekt tego Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego mówi³a, ¿e uroczysty moment sk³adania Przyrzeczenia tworzy okazjê do przybli¿enia dzieciom uczuciowo pojêcia socjalizm. Okazjê mo¿e tworzy³, natomiast s±dziæ nale¿y, ¿e zdanie - „Przyrzekam ca³ym ¿yciem s³u¿yæ Polsce Ludowej, byæ wiernym sprawie socjalizmu, walczyæ o pokój i szczê¶cie ludzi, byæ pos³usznym Prawu Harcerskiemu" - nie mog³o byæ szczer± i zrozumia³± deklaracj± 11-latka.

Nie mo¿na pomin±æ bardzo istotnej zmiany pokoleniowej jaka dokona³a siê na tym zje¼dzie. Odeszli instruktorzy, którzy byli symbolami „ohackiej wiêkszo¶ci" z lat piêædziesi±tych, ale którzy równocze¶nie do¶wiadczyli harcerstwa przed rokiem 1939, z Z.Zakrzewsk± i W.Dewitz. Naczelnikiem ZHP wybrano dzia³acza ¦wiatowej Federacji M³odzie¿y Demokratycznej, Wiktora Kineckiego. W ZHP 3 % kadry stanowili instruktorzy etatowi. W wybranej na Zje¼dzie Radzie Naczelnej by³o ich a¿ 35 %. Znacz±ca czê¶æ instruktorów uzna³a, ¿e wa¿niejsze jest wychowanie nastawione na s³u¿bê spo³eczn± ni¿ kszta³towanie charakteru [xvi].

W latach 1956-1980 ZHP odwraca³ siê od historii harcerstwa. Jej poznawanie nie by³o wa¿nym elementem w procesie kszta³towania charakterów. Upowszechnianiem ca³ej historii harcerstwa nie interesowa³y siê w³adze naczelne Zwi±zku. Publikacje Kazimierza Ko¼niewskiego, Jerzego Gaja i Jerzego Majki mia³y s³u¿yæ ideologicznej indoktrynacji, a nie pog³êbianiu historycznej ¶wiadomo¶ci [xvii]. W powszechnym natomiast obiegu by³o wiele opracowañ i wspomnieñ ale tylko z lat II wojny ¶wiatowej - Stanis³awa Broniewskiego o akcji pod Arsena³em; Piotra Stachiewicza o zamachu na Koppego; o harcerstwie w Wolnym Mie¶cie Gdañsku. Artyku³y lub reporta¿e historyczne o harcerstwie drukowa³ „Przekrój", „Pokolenia", „Harcerstwo", „Wiê¼", WTK. Pojawi³o siê dziesi±tki lokalnych broszur i ulotnych druków. Natomiast tradycja harcerstwa nie by³a obecna w programie wychowawczym ZHP, tym który powinien byæ inspirowany przez w³adze Zwi±zku. Przez 40 lat nie wznowiono fundamentalnego dla historii do roku 1939 opracowania Wac³awa B³a¿ejewskiego. D³ugie lata trwa³y starania o wydanie pracy Aleksandra Kamiñskiego o Andrzeju Ma³kowskim [xviii].

¬ród³a takiej sytuacji tkwi³y w konsekwentnie realizowanym od po³owy lat piêædziesi±tych projekcie przekszta³cania OH ZMP i OHPL w mocno wpisany w spo³eczn± ¶wiadomo¶æ ZHP. „Deklaracja ideowa" ze zjazdu ³ódzkiego z 10 grudnia 1956 roku opisa³a korzenie idea³ów wychowawczych:

  • - tradycje kultury polskiej,
  • - walka narodu o wolno¶æ, niepodleg³o¶æ i postêp, w tym bohaterskie walki klasy robotniczej,
  • - postêpowe ruchy m³odzie¿owe, a zw³aszcza Szare Szeregi [xix].

Pog³êbienie negacji tradycji ca³ego ruchu harcerskiego nast±pi³o w latach siedemdziesi±tych. Kolejne zjazdy ZHP by³y konsekwentnie numerowane od 1956 roku. ZHP w roku 1973 wchodz±c - na podstawie decyzji politycznych - do Federacji Socjalistycznych Zwi±zków M³odzie¿y Polskiej (FSZMP) przyj±³ nawi±zanie do tradycji ZWM i ZMP, kultywowanie rewolucyjnych i postêpowych tradycji ruchu m³odzie¿owego [xx]. Na VI Zje¼dzie ZHP w marcu 1977 roku dokonano zmian w Statucie, nawi±zuj±c we wstêpie do tradycji Komunistycznego Zwi±zku M³odzie¿y Polskiej, harcerzy uczestników powstañ, bojowników o polsko¶æ, ZWM, Szarych Szeregów, Wolnego Harcerstwa, Pioniera, Czerwonego Harcerstwa, OH ZMP, OHPL. Diabolicznie przewrotnym zabiegiem by³o wprowadzenie w ten ci±g, powstañców i Szarych Szeregów [xxi].

Szczególn± rolê wychowawcz± w pracy harcerskiej odgrywa patron dru¿yny. Patronów i sztandary mia³y tak¿e hufce i chor±gwie. W koñcu lat siedemdziesi±tych i na pocz±tku lat osiemdziesi±tych zakoñczy³ siê proces nadawania imion wszystkim 49 chor±gwiom ZHP. W wiêkszo¶ci byli to patroni zbiorowi, w znacznej czê¶ci zwi±zani z tradycj± ruchu robotniczego, komunistycznego, nawi±zuj±cy do „postêpowych" tradycji. Pojawili siê równie¿ patroni „ideologiczni" - PKWN, Pawe³ Finder, Marceli Nowotko, Gwardia Ludowa, Boles³aw Bierut, Julian Marchlewski, Manifest Lipcowy, Przyja¼ñ Polsko-Radziecka, Bohaterowie Pracy Socjalistycznej, Budowniczowie Polski Ludowej,  Osadnicy Wojskowi itp.

Po prze³amaniu ostrego sporu ideowego i metodycznego z lat 1957-1962 w³adze ZHP, podporz±dkowuj±c siê wytycznym formu³owanym w uchwa³ach KC PZPR, bardzo konsekwentnie tworzy³y w Zwi±zku mechanizmy wi±zania uczestnictwa w pracy harcerskiej z pó¼niejszym cz³onkostwem w partii. W³adys³aw Gomu³ka na II Walnym Zje¼dzie ZHP przemawiaj±c do 700 delegatów i 1000 go¶ci - w tym m.in. Józefa Cyrankiewicza, Edwarda Ochaba, Mariana Spychalskiego, Romana Zambrowskiego, Aleksandra Zawadzkiego, Czes³awa Wycecha - okre¶li³ cel.

Zadaniem Zwi±zku Harcerstwa Polskiego jako organizacji ideowo-wychowawczej m³odzie¿y przede wszystkim szkolnej, jest kszta³towanie i wpajanie w m³odzie¿ socjalistycznej ¶wiadomo¶ci (...) Aby móc w³a¶ciwie przygotowaæ m³odzie¿ do przysz³ej pracy i ¿ycia spo³ecznego (...) instruktorzy musz± stale podnosiæ swój poziom ideowy i ¶wiadomo¶æ polityczn± [xxii].

Harcerska prasa przez lata sze¶ædziesi±te i siedemdziesi±te w krótkich notatkach, w opisach fotografii, przynosi³a informacje o kolejnych harcerzach i instruktorach przyjmowanych do PZPR. Sekretarz KW PZPR W³adys³aw Kruczek na spotkaniu egzekutywy wrêcza legitymacje PZPR 40 instruktorom Chor±gwi Rzeszowskiej. W ¶wietlicy Komitetu Powiatowego PZPR w Jaros³awiu 10 harcerzy z 16 Dru¿yny Harcerskiej otrzymuje legitymacje. I wiele podobnych [xxiii].

Image W latach siedemdziesi±tych i osiemdziesi±tych kszta³cenie polityczne sta³o siê jednym z podstawowych celów ZHP. Podstawowe Organizacje Partyjne PZPR by³y w za³o¿eniu g³ównymi partnerami w realizacji takich zadañ jak Uniwersytet M³odych Racjonalistów, M³odzie¿owa Rada Lektorów, M³odzie¿owe Studium Marksizmu. Blisko po³owa pe³noletnich cz³onków ZHP to byli cz³onkowie PZPR.

Od lat sze¶ædziesi±tych podejmowano próby formalnego zwi±zania organizacji m³odzie¿owych. Koncepcja „jednoczenia" ruchu m³odzie¿owego nie odesz³a wraz z odej¶ciem ZMP. Realizuj±c decyzje KC PZPR, 11 czerwca 1973 roku utworzono FSZMP. Naczelnik ZHP S.Bohdanowicz przemawiaj±c na V Zje¼dzie w marcu 1973 roku stwierdzi³, ¿e ZHP stanowi w ruchu m³odzie¿owym pierwsze ogniwo, jest pierwsz± w ¿yciu m³odych ludzi organizacj± ideowo-polityczn±, i opowiedzia³ siê za powo³aniem FSZMP [xxiv]. Na VI Zje¼dzie ZHP w marcu 1977 roku dokonywano zmian w Statucie. Naczelnik ZHP Jerzy Wojciechowski za najwa¿niejsz± zmianê uzna³ „wprowadzenie obszerniejszego wstêpu o charakterze ideowopolitycznym". W tym wstêpie podstawowymi punktami odniesienia sta³y siê FSZMP, PZPR, Front Jedno¶ci Narodu i ¦wiatowa Federacja M³odzie¿y Demokratycznej [xxv].

W dniach 11-13.03.1973 roku - pod has³em „Wychowujemy harcerzy na budowniczych i gospodarzy socjalistycznego pañstwa" - zebra³ siê V Zjazd ZHP. Minister O¶wiaty i Wychowania Jerzy Kuberski zadeklarowa³ pomoc we wszystkim. ZHP mia³ uczestniczyæ we wzorowo zorganizowanym procesie socjalistycznego wychowania, wype³nionego marksistowskimi tre¶ciami i metodami nauczania. Takie by³y wyznaczniki systemu edukacji sformu³owane przez VI Zjazd PZPR. Bardzo dok³adnie rozwin±³, nie zostawiaj±c z³udzeñ, ideologiczne cele wyznaczone przez VII Plenum KC PZPR w odniesieniu do ZHP Naczelnik hm. PL Stanis³aw Bohdanowicz. „Ideologiczne, polityczne i wychowawcze tre¶ci s± najpotê¿niejszym instrumentem socjalistycznego wychowania". Patriotyzm zosta³ sprowadzony do roli, funkcji i uznania dla bojowych tradycji Ludowego Wojska Polskiego, do zdobywania umiejêtno¶ci obronnych, do wspólnoty ze Zwi±zkiem Radzieckim i zaanga¿owania w walkê socjalizmu z kapitalizmem. Dekretowana przez PZPR „druga Polska" na p³aszczy¼nie wychowania stawa³a siê grotesk±. Na takim tle trzeba widzieæ wprowadzenie programu Harcerskiej S³u¿by Polsce Socjalistycznej [xxvi]. Oczywi¶cie w duchu tych wyst±pieñ by³a uchwa³a programowa Zjazdu. Program ZHP na lata 1973-1977 to by³a m.in. walka o urzeczywistnienie etycznych idea³ów socjalizmu, zdobywanie wiedzy, przysposobienie do obrony socjalistycznej Polski, przygotowanie do wst±pienia do bratnich zwi±zków m³odzie¿y [xxvii].

Harcerstwo w szko³ach ¶rednich, na pewno na poziomie dokumentów i uchwa³, znalaz³o siê w ¶wiecie absurdu. Dru¿yny poprzez swoje nazewnictwo i zmianê umundurowania zosta³y wyodrêbnione z ca³o¶ci Zwi±zku. Dru¿yny Harcerskiej S³u¿by Polsce Socjalistycznej (HSPS) w piaskowych bluzach mundurowych oraz granatowych spodniach lub spódnicach mia³y byæ now±, socjalistyczn±, jako¶ci±. Odrywaj±c je od dotychczasowej tradycji nakazano zmianê dotychczasowych, czêsto u¿ywanych przez kilkadziesi±t lat, chust harcerskich na czerwone krajki wi±zane jak krawaty pod szyj±.

Punktem wyj¶cia programu HSPS by³o za³o¿enie, ¿e aby ruszyæ z posad bry³ê ¶wiata  nale¿y wiedzieæ wiêcej. Jest potrzebna rzetelna wiedza spo³eczno-polityczna która pozwoli zrozumieæ prawa rz±dz±ce rozwojem ¶wiata - podstawy marksizmu-leninizmu, które wyja¶niaj± w sposób naukowy mechanizmy przemian; marksizm-leninizm jest bowiem ideologi±, która wskazuje drogi budownictwa socjalistycznego i le¿y u podstaw polityki partii [xxviii].

20 maja 1973 roku Rada Naczelna ZHP uchwali³a program dzia³ania dru¿yn HSPS. Jego podstaw± by³y zadania wychowawcze wynikaj±ce z uchwa³ VI Zjazdu PZPR, postanowieñ VII Plenum KC PZPR, decyzji V Zjazdu ZHP, d±¿eñ i aspiracji m³odzie¿y oraz programu FSZMP. Jak stwierdzano w ustaleniach KW RG FSZMP przyjêtych na rok szkolny 1973/1974 dla wszystkich szkolnych organizacji ideowo-politycznych „zadania te wymagaj± dalszej integracji ruchu m³odzie¿owego, wiêkszego jego zespolenia programowego i organizacyjnego". Zw³aszcza to ostatnie sformu³owanie w kontek¶cie do¶wiadczeñ koñca lat czterdziestych brzmia³o gro¼nie [xxix]. Propozycje GK ZHP sz³y w dwóch kierunkach:

  • wej¶cie w rolê i funkcje szkolnego samorz±du m³odzie¿y,
  • wej¶cie w rolê organizacji ideowo-politycznej.

W dniach 28-29.03.1977 roku w Warszawie pod has³em „Jutro socjalistycznej Polski budujemy dzi¶" obradowa³ VI Zjazd ZHP. 1000 delegatów i 300 uczestników Forum HSPS. Odnotowano sukcesy. Henryk Jab³oñski, przewodnicz±cy Rady G³ównej Przyjació³ Harcerstwa, przewodnicz±cy Rady Pañstwa i cz³onek Biura Politycznego KC PZPR zwróci³ uwagê na sukcesy pañstwa, na rozszerzenie demokracji socjalistycznej, na dorobek ZHP w kszta³towaniu postaw ideowych m³odzie¿y. Naczelnik ZHP hm.PL Jerzy Wojciechowski zauwa¿y³ dynamiczny rozwój dru¿yn i szczepów HSPS, które stanowi³y ju¿ 25% Zwi±zku, chocia¿ równocze¶nie jak zarzut zabrzmia³o stwierdzenie, ¿e zbyt ma³a ilo¶æ kadry wywodzi siê z ZSMP i SZSP.

Po III Plenum KC PZPR podjêli¶my dzia³ania s³u¿±ce popularyzowaniu nowych tre¶ci wprowadzonych do Konstytucji PRL, kszta³towaniu stosunku harcerzy do socjalistycznego pañstwa polskiego.

Wojciechowski sk³ada³ jednoznaczne, polityczne deklaracje i tworzy³ interpretacjê historii. Na w±tkach „internacjonalistycznych" i „antykapitalistycznych" zbudowa³ tezê, ¿e „dopiero socjalizm umo¿liwi³ Polsce wej¶cie do czo³ówki przemys³owych pañstw ¶wiata". I wreszcie zadanie dla harcerzy: w ZHP tworzymy  mo¿liwo¶æ zwi±zania siê ze spo³ecznym ruchem budowniczych socjalizmu.[xxx]

Zjazd w sposób szczególny podsumowa³ wyst±pienia Jab³oñskiego i Wojciechowskiego. Do tradycyjnego Hymnu Harcerskiego autorstwa Olgi Drahonowskiej-Ma³kowskiej i Ignacego Kozielewskiego dodano drug± zwrotkê:[xxxi]

            Socjalistycznej, bia³o-czerwonej - my¶li i czyny, i uczuæ ¿ar
            Nauka i prac± dzisiaj tworzymy Ojczyzny jutro, swój w ¿ycie start
            Wyd³u¿ krok, si³y ³±cz, w serca rytm do celu zawsze d±¿.
            Z parti± nasz , m³odych trud. W przysz³o¶æ marsz, harcerzy polskich ród.

Te wszystkie dzia³ania maj±ce wymiar wychowania politycznego wychodzi³y z G³ównej Kwatery ZHP, by³y przejmowane przez Komendy Chor±gwi i w zdecydowanej wiêkszo¶ci Komendy Hufców.  W dru¿ynach, czyli na podstawowym poziomie struktury ZHP, wiele zale¿a³o od dru¿ynowych. Jaki by³ efekt oddzia³ywañ? Bez szczegó³owych badañ nie jeste¶my tego w stanie okre¶liæ. Natomiast na pewno ZHP masowo uczestniczy³ we wszystkich politycznych manifestacjach czasów PRL. I na pewno by³ jedyn± organizacj± nie zawieszon± po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku.

 


[i] K. Persak, Odrodzenie harcerstwa w 1956 roku, Warszawa 1996., s. 13, 38, 51.

[ii] Zob. J. Kuroñ, Wiara i wina. Do i od komunizmu, Warszawa 1990, s.62-78.

[iii] A. Kamiñski, A. Wasilewski, Józef Grzesiak „Czarny", Pary¿ 1984, s.69-73; J. Kuroñ, op.cit., s.142, 146.

[iv] K. Persak, op.cit., s.106-107.

[v] J. Kuroñ, op.cit., 138,141.

[vi] Ibidem, s.142.

[vii] Z. Zakrzewska, Notatka o sytuacji w harcerstwie, 16.02.1957, AAN, KC PZPR, sygn. Tymczasowa p.17, nr 66, t. 65, Organizacje polityczne i spo³eczne, k. 128-130.

[viii] J. Kuroñ, op.cit., s.149.

[ix] A. Kiewicz, Harcerstwo w Polsce Ludowej, Wroc³aw 2003, s.178.

[x] B. Wachowicz, Kamyk na szañcu. Gawêda o druhu Aleksandrze Kamiñskim w stulecie urodzin, Warszawa, 2002, s.416-417.

[xi] Aleksander Kamiñski o harcerstwie (teksty zapomniane), oprac. A. Janowski, Warszawa 1988, s.62; A. Kamiñski, A. Wasilewski, Józef Grzesiak „Czarny",Pary¿ 1984 , s.66; J. Kuroñ, op.cit., s.152-153; K. Ko¼niewski, I zawsze krzy¿ oksydowany..., Refleksja nad histori± harcerstwa w Polsce 1911-1986, Kraków 1990, s.315; A. Kiewicz, op.cit., s.183-184.

[xii] Leksykon harcerstwa, pod red. O. Fietkiewicza, Warszawa 1988, s.517.

[xiii] „Dru¿yna", 30.04.1959.

[xiv] A. Dudek, R. Gryz, Komuni¶ci i Ko¶ció³ w Polsce (1945-1989), Kraków 2006, s.160; zob. Ustawa o rozwoju systemu o¶wiaty i wychowania z dn. 15.07.1961, Dz.U. nr 31 poz.160.

[xv] A. Dudek, R. Gryz, op.cit., s.160, 202-203.

[xvi] K. Ko¼niewski, op.cit., s.336-338; A. Kiewicz, op.cit., s.238-239.

[xvii] Zob. K. Ko¼niewski, Ognie i ogniska. Drogi i przemiany harcerstwa polskiego. Przedmowa Zofia Zakrzewska, „Wiedza Powszechna", Warszawa 1961; J. Gaj, G³ówne nurty  ideowe ZHP w latach 1918-1939, Wydawnictwo Harcerskie, Warszawa 1966; J. Majka, Kartki z historii i tradycji Zwi±zku Harcerstwa Polskiego, „Horyzonty", Warszawa 1971.

[xviii] Wydana przez PAX w roku 1979.

[xix] Krajowy Zjazd Dzia³aczy Harcerskich w £odzi, Warszawa 1957, s.5-8.

[xx] Leksykon harcerstwa, pod red. O. Fietkiewicza, Warszawa 1988, s.89.

[xxi] Jutro socjalistycznej Polski budujemy dzi¶. Wybrane materia³y i dokumenty VI Zjazdu ZHP, Warszawa 1977, s.32.

[xxii] „Na prze³aj", 26 IV 1959.

[xxiii] „Na prze³aj", 15 I 1961, 24 VII 1960.

[xxiv] „Motywy", 25 III 1973.

[xxv] Jutro socjalistycznej Polski budujemy dzi¶. Wybrane materia³y i dokumenty VI Zjazdu ZHP, Warszawa 1977, s.32.

[xxvi] „Motywy", 25 III 1973.

[xxvii] Leksykon harcerstwa, op.cit., s.504.

[xxviii] Harcerska S³u¿ba Polsce Socjalistycznej, op.cit., s.5.

[xxix] Ibidem, s.91.94.

[xxx] Jutro socjalistycznej Polski budujemy dzi¶. Wybrane materia³y i dokumenty VI Zjazdu ZHP, Warszawa 1977, s.5-33.

[xxxi] Leksykon harcerstwa, op.cit., s.168.


Ods³on: 17136

  B±d¼ pierwszym który skomentuje
RSS komentarzy

Tylko zarejestrowani u¿ytkownicy mog± dodawaæ komentarze.
Proszê zaloguj siê lub zarejestruj.

Powered by AkoComment Tweaked Special Edition v.1.4.2
Polska adaptacja - JoomlaPL.com Team